北京:四环内限制各类用地调整建商品住宅

Ориё? (форс?: ???????, авесто?: airya-, санскр. ????, порсии бостон: ariya-) — номест, ки ба ?индуорёии?ои шимоли ?индуэрониён додаанд, ки дар т?ли ?азораи севуми то мелод ба фалоти Эрон ва шиб?и?ораи ?инд к?чидаанд.
Вожа
[вироиш | вироиши манбаъ]Ориё? аз калимаи авестоии ?ā?rya? ва эронии ?airya? баромада маънояш ?тоза?, ?асилзода? аст.
Таърих ва ме?ани ориёи?о
[вироиш | вироиши манбаъ]Таърихи ?адимтарини ориёи?о дар китоби Авесто ва Вед?о, адабиёти зардушт? ва сарчашма?ои асримиёнаг? аз ?абили ?Таърихи Табар??, ?Шо?нома?-и Фирдавс?, ?Форснома?-и Ибни Балх? ва ?айра сабт гардидааст.
Дар сарчашма?ои ?адим якчанд кишвар?ои ориё? номбар шудаанд: дар ?Михр-яшт? навишта шудааст, ки Аирьошаяну (?Маскани ориёи?о?) шаш кишварро дарбар мегирад: Ишкат ва Поурут (дар к??сори ?индукш), Моуру ва Харойа (Марв ва ?ирот), Гава-Су?д ва Хваиризем (Су?д и Хоразм). Дар ?Видевдод? (?исмати Авесто) 16 кишвар номбар гардидааст, аз ?умла ??Airyan?m vaējah“ — ?Аирянам Ваэ?а?“ (Ориёно ?Фарохнои ориёи?о“). Инчунин, дар Авесто пан? хал?и ориё? номбар шудааст: ориё? (airya-) — офарандагони Авесто ва хал??ои дигар (?айри эът?оди Дини зардушт?) — туйиря (tūirya-), сайрима (sairima-), саини (sāini-) ва дах?о (d??ha-), ки ба хал??ои эронизабон (яъне, ориёи?о) нисбат дода шудаанд. Ма?з аз ?амин тазоди авестои минбаъд тазоди Эрон (кишвари ориёи?о) ва Турон — Давлати Афросиёб ба миён омадааст.
Дар замони ?адим oриёи?о ?амъияти ягонаи этникиро ташкил медоданд, яъне як хал? буданд, бо як забон гап мезаданд ва дар як кишвар зиндаг? мекарданд. Та?рибан дар асри XX—XV пеш аз мелод он?о ба ду шоха та?сим шуданд, ки яке аз он?о ба ?индустон к?чида дар он?о Вед?оро таълиф карданд. Гур??и дуюм дар Осиёи Марказ? ва Эрони Шар?? маскан гирифта зиндаг? мекарданд ва Авесторо офариданд. Мутоби?и сарчашма?о аввалин ва ?адимтарин сулолаи подшо?они ориё? — сулолаи Давлати Пешдодиён буд.
Решашинос?
[вироиш | вироиши манбаъ]Олимони забоншинос э?тимол мекунанд ки ?калимаи агуа шояд аз решаи феълии -ar“-?аракат кардан?, дар ?аракат будан" пайдо шуда бошад" (Р. Додихудоев). Ин унвон дар бисёр этноним, антропоним ва топоним?ои Эронзамини таърихи-географи дучор мешаванд. Аз ?умла олими Юнони ?адим Страбон а?олии Форсу Мод, Бохтару Су?дро ориёни номидааст. Калимаи ?эрон? дар забон?ои форсии ?адим, форсии миёнаю муосир, то?ики, дарии аф?он, забони осетин (allon), бо?? мондааст. Дар ?азораи II то милод тоифа?ои ориёнии ?индуэрони ба ду гур?? ?удо шуда, минбаъд истило??ои ориёни истифода мешавад.
Оиди забони ориёи?ои нахуст, ?айр аз хулосаи асосии ?ундиэрони будани вай, дигар маълумоти ани? дар илм ву?уд надорад. Лекин шуб?а нест, ки забони ориёни?ои аввалин бо забони авесто?, ки аз р?и осори лиссонии ?амагонаи ?Авесто? олимон тартиб додаанд, яканд. Забони авестои-яке аз забон?ои ?адими гур??и эронии шарки аст. Дар ?Авесто? ду шеваи ?амин забон — шеваи ?адимтару архаистии Гот?о (суруд?ои гот?о, чанд боби ?Яснои хаптанхаити?) ва шеваи Хурд-Авесто китобат шудаанд. Мувофи?и а?идаи эроншиноси бузург Е. Э. Бертельс ин забон дар ?авзаи ?амун (шар?ии Балх ва шимолу ?арбии Марв) маълум будааст ва онро забони бохтарии ?адим ?ам номидаанд. Авестошиносон дар асоси омузиш фонетикаи Авесто ва истифодаи усули му?оисави таърихи фонетикаи забони авестоиро бар?арор карданд.
Забони авестои дорои 14 садонок ва 34 ?амсадо аст. Зада дар забони авестои ба забони форсии ?адим ният дорад. Зада дар Гот?ои Авесто о?анги аст. ?исса?ои номи дорои 8 падеж , ?инс?ои мардона, занона вам иёна, шумора?ои тан?о, дугона ва ?амъ, феъл, катигория?ои замони ?озира, оянда, гузашта ва осори хос аст. ?ои калима озод аст. Забони авестои аз ?ихати сохти синтаксис ива морфологи ба санскрити ?инди ва забони форсии ?адим хеле наздик аст, ки охирин аз забон?ои ?адимтарини со?ибат ва со?ибдавлати форси (?ахоманишиён) Буда, ба туфайли гур??и катиба?ои Бесутун ва дигар маълумаст. Мувофи?и маълумоти Герадот забони форси ?адим ба забони ?абила?ои саку-массагетии дашт?ои Наздиарал хеле наздик будааст. Сохти овозии забони форси ?адим давраи ибтидои нахустзабон?ои эрониро тачассум мекунанд, 22 ?амсадо дорад, морфологияш системаи бойи флективии ба забон?ои авестои ва санскрит наздики дорад, аксари падеж?ояшон дар ?ар сеи он?о мав?уданд.
Олимони забоншинос дар фа?мидани асос?ои забони ориён?ои ?адимтарин реконструксияи (бар?арор кардани) забони мабдаъи доданд. ?олат?ои му?аддаму умуми дар асоси ма?м?и айният?ои фонетики, грамматики ва маънои дар асоси ма?м?и айният?ои таърихи ба ву?уд оварданд(А.Мейс,1938;В.Порсиг,1964;ва ?айра) Ва бояд дар ибтидои давраи ориёни ма?м?и шева?ои ба ?амдигар хеле наздик будаас, ки тадри?ан дар нати?аи тара??иёти муста?илона баъд ба забон?ои ало?ида ?удо шудаанд. Таърих ва маълумоти бисёри экстралингвисти ша?одати ин во?еият ?астанд.
Дар хулоса барои забони о?озии ориёни?о э?тимоли бештари маъмули реалии таърихидошта дар ин аст; нахустзабони ориёни дар ибтидо дар худи сарзамини Ариана-Арйана Вай?аи ?Авесто? чун ма?сули ме?нати дурударозу мушкили замони азхудкунии табиату му?ити зисти нахустме?ани худ ва гузариш аз тарзи ?аёти истеъмоли ма?сули тайёри табиат (шикор ва ?амъоварии мева?ои рустани) ба тарзи нави ?аёти исте?соли (зироаткори, чорводори, ?унар?ои ?адимтари маъданкори , кулол?, бофандагию дузандаг? ва ?айра), дарккунии му?ити зисти атроф ва худму?овиматсозии ?исми, ме?нати, ва хусусан зе?нию маънави инсон рост меояд ва давра?ои ин?илоби перманентии неолити, энеолит ива бирин?иро дарбар мегирад. Оиди хулосаи дигари (дуюми) асосии маъмултари ориёншиносии имруза дар ?исми дуюми ?амин боби китоби дарси сухан меравад.
Дар ин ?о бошад, аввалан барои ?и?рат (миграция), яъне заминкушо? ва па?ншавии ?авм?ои ориёнии ?адимтарин дар Осиё ва Аврупо ба хотир орем. Дар ва?ти тад?и?от?ои лингвисти ва ?арфиёт?ои бостоншиносии (археологи, топонимики, эпиграфики ва ?айра) дарозмуддати нати?аноки аср?ои XIX—XX чанд минта?аи хеши, ?амбастагии хо?аги, и?тимои вамаданидошта ?удо шуданд, ки ба маълумоти хаттии " Авесто " ва дигар сарчашма?ои мав?удаи ?адими эрони, юнону руми, ?инди, ва ?айра рост меоянду аз сабаби нопуррагии он?о боиси ба?с?ои доманадору бисёрфикрии олимони ориёншинос шуданд. Агар аз шимолу ?арб ин минта?а?оро номбар кунем, руйхати зерини гур???ои калони он?о чунин мешавад:
- ?авм?ои гур??и маданият?ои андроновии дашт?ои шимол аз нахустбозёфти бошишго?и Андроново дар Енисей то бошишго??ою ?абристон?ои дашт?ою доманак???ои Урали ?ануб?, поёноби Волга, Каспийи Шимол? ва ?авм?ои маданият?ои Тозабогоби ва Суяргонии Ба?ри Арал. Дар ин дашт?о баъдтар, дар хазораи I то милод ?авм?ои конфедератсия?ои скифусакои ва массагети риво? меёбанд, ки ориёни нажоди сони буда, осор?ои археологии он?о, хусусан ?абристону кур?он?о дар Туваю Олтои К??? , дашт?ои шимолии Осиёи Маркази, мавзе?ои поёноби Сирдарё ва атрофи Ба?ри Арал кашф шуданд. Ин минта?а?ои Ориёнзамин дар ?Авесто? чун Арйана Вайча (Фазои бузурги Ориёни) тасвир шудааст.
- Минта?аи бунёдии бузурги му?ими ориёни зироаткор, чорводор, маъдангудоз, ?унарманд ва нахусша?ру де?анишини Осиёи Миёна, ки чанд манбаъ?ои ?авза?ои Мур?об, Те?ан, зарафшон ва Амударёро офаридаанд. Унвон?ои димна?ою бошишго??ою ?абристон?ои он?о дар харитаи пешни?одшудаи ?амин боби китоби дарси номбар шудаанд.(ниг.).
- Минта?аи ориёни?ои дар ?анубу шар?-?авзаи байнанна?ри ?инду ?амнаи субконтиненти ?индустон му?о?ир шуда дар оянда каноти ?индуи ?авм?ои ?индуэронии ва ?индуаврупоиро ташкил карданд. Дар таърих ин минта?а ба Кашмири зебою баландтамаддуни Шар? табдил гашт.
- Минта?аи ?авм?ои ориёнии гузарго?и Дарбанду Албания Кавкази, ки ро?и хеле ?улайи ?и?рати ориёни?ои ?анубиу шимол ва дар таърихи ориёни?о са?ми калон гузошт.
- Минта?аи ориёнии Кавкази чануб?, Мод, Арманистони таърихи ва Анатолия (Осиёи Хурд), ки инунин вазифаи гузарго?иро (бо воситаи Босфор) аз Осиё ба Аврупои Маркази и?ро кардааст. Ин минта?а таммадун?ои бойи ориёни офаридааст.